ตามรอยผ้าไหม เส้นทาง อุดรธานี กาฬสินธุ์ และขอนแก่น

1. ศูนย์การเรียนรู้กลุ่มทอผ้าไหมบ้านโนนกอก"

ตั้งอยู่ในเขตอำเภอเมือง จังหวัดอุดรธานี โดย นายอภิชาติ พูลบัวไข หรือผู้ใหญ่ต้น ลูกหลานชาวบ้านบ้านโนนกอก เป็นผู้สืบทอดภูมิปัญญาการทอผ้าของชุมชนบ้านเกิด ผลิตภัณฑ์ผ้าที่โดดเด่นของชุมชนบ้านโนนกอก คือ ผ้าหมี่ขิด หรือผ้าหมี่สลับขิด และยังมีการทอผ้าโบราณ ผ้าไหม ผ้าฝ้ายที่มีลักษณะสวยงาม มีเอกลักษณ์และโดดเด่นกว่าผ้าไทยทั่วไป ซึ่งผ้าไหมและผ้าฝ้ายของศูนย์การเรียนรู้กลุ่มทอผ้าไหมบ้านโนนกอก เป็นผ้าที่ย้อมด้วยสีจากดอกบัวแดง เป็นสีที่ติดทนนาน สวยงาม เป็นที่นิยมในกลุ่มลูกค้านักอนุรักษ์นิยมที่ให้ความสำคัญกับวัตถุดิบจากธรรมชาติ

โดยผู้ใหญ่ต้น กล่าวว่า "ตนเองได้ทำการวิจัยงานวิทยานิพนธ์เกี่ยวกับอาชีพชาวบ้าน คือ การทอผ้าจากภูมิปัญญาดั้งเดิมของชาวบ้านโนนกอกของผู้สูงอายุในหมู่บ้าน และในตำบลหนองนาคำ ซึ่งในกระบวนการวิจัยมีการทดลองการทอผ้าโดยวิธีโบราณด้วยตนเองจนเกิดความชำนาญ จึงได้เริ่มทอผ้าย้อมธรรมชาติที่มีอยู่ในท้องถิ่น และได้รับความนิยมจากลูกค้า ซึ่งนอกจากกลุ่มลูกค้าชาวไทยแล้ว ยังมีกลุ่มชาวต่างชาติในแถบอาเซียน ได้แก่ ลาว และเวียดนาม ที่ชื่นชอบเช่นเดียวกัน ถือเป็นแหล่งส่งออกที่ทำรายได้อย่างสูงให้กับชาวชุมชนบ้านโนนกอก จึงนำมาสู่การก่อตั้งเป็นกลุ่มทอผ้าขึ้นเพื่อขยายงานทอผ้าและสร้างรายได้ให้กับชุมชน"

2."กลุ่มทอผ้าบ้านนาดี" จังหวัดอุดรธานี

มีการแสดงสาธิตการย้อมไหม ผลิตภัณฑ์โดดเด่นของกลุ่มทอผ้าบ้านนาดี คือ ผ้าไหมมัดหมี่ลายโบราณ 12 นักษัตร ที่ได้รับรางวัลเมื่อปี 2545 ที่ปัจจุบันกลุ่มฯ มีสมาชิกร่วมกันทอผ้าอย่างต่อเนื่อง จนเกิดเป็นศูนย์การเรียนรู้และแหล่งสาธิตการทอผ้าไหม การสาวไหมโดยใช้กี่พื้นบ้านเป็นเครื่องมือในการทอผ้า พุ่งกระสวยด้วยมือ เพื่อให้นักท่องเที่ยวได้เรียนรู้กรรมวิธีการผลิต นอกจากการทอผ้าไหมแล้ว ปัจจุบันทางกลุ่มยังมีความเชี่ยวชาญด้านการปลูกหม่อนเลี้ยงไหม สาวไหม ย้อมสีธรรมชาติ และผลิตภัณฑ์จากไหม เช่น สบู่ล้างหน้า ไหมขัดผิว ฯลฯ

3 "ศูนย์ศิลปวัฒนธรรมผู้ไทผ้าไหมแพรวาบ้านโพน" จ.กาฬสินธุ์

หรืออีกชื่อหนึ่งคือ "ศูนย์วิจิตรแพรวาบ้านโพน" มีความโดดเด่นด้านวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของชาวผู้ไทย หรือชาวภูไท โดยเป็นหมู่บ้านที่ชาวผู้ไทอพยพมาจากแคว้นสิบสองจุไท มีเอกลักษณ์ด้านการทอผ้า และยังคงสืบทอดวัฒนธรรมที่ส่งต่อจากบรรพบุรุษไว้เป็นอย่างดี ผลิตภัณฑ์ที่โดดเด่นของศูนย์ศิลปวัฒนธรรมผู้ไทยผ้าไหมแพรวาบ้านโพน คือ ผ้าแพรวา ซึ่งเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีชื่อเสียงของจังหวัดกาฬสินธุ์ ได้รับความนิยมอย่างสูงจากนักท่องเที่ยวที่ให้ความสนใจเยี่ยมชมและเลือกซื้อผ้าเป็นจำนวนมาก จึงมีการก่อตั้งศูนย์ศิลปวัฒนธรรมผู้ไทยบ้านโพนขึ้น เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยว

4 "กลุ่มหัตถกรรมคุ้มสุขโข" บ้านดอนข่า จ.ขอนแก่น

ผลิตภัณฑ์ที่โดดเด่นของกลุ่มฯ คือ ผลิตภัณฑ์ผ้าที่ผ่านกระบวนการหมักสมุนไพรอย่างกระเจี๊ยบ ซึ่งเป็นวัตถุดิบธรรมชาติที่ให้สีสันสวยงาม ผ่านกระบวนการย้อมแบบย้อมเย็น และใช้วิธีการมัดหมี่ สำหรับแหล่งผลิตผ้าไหมสุดท้ายบนเส้นทางสายไหมภาคตะวันออกเฉียงเหนือ คือ "กลุ่มทอผ้าไหมมัดหมี่บ้านหนองหญ้าปล้อง" จ.ขอนแก่น โดยผลิตภัณฑ์ที่ขึ้นชื่อของกลุ่มฯ คือ ผ้าไหมมัดหมี่ย้อมสีธรรมชาติ และไหมอีรี่ กรรมวิธีที่ขึ้นชื่อในการผลิตผ้าไหมของกลุ่มคือการย้อมผ้าไหมด้วยสีจากเปลือกไม้ ได้แก่ เปลือกประดู่ เปลือกต้นมะม่วง เปลือกต้นขนุน ซึ่งเป็นกรรมวิธีแบบโบราณที่สืบทอดกันมาจนถึงปัจจุบัน และปลอดภัยต่อผู้ใช้งาน ตลาดผลิตภัณฑ์ผ้าไหมมัดหมี่เป็นที่ต้องการของตลาดอย่างมาก